Seo mo gharr-scéal d’ár domhan mar fhreagra ar cheist ó duine óg, a chuir a dtuismitheoir in áit eile orm, ach leis an tuiscint go ndéanfaí scéal Adam / Eve a eisiamh ón bhfreagra.
Ba í an cheist “cé hiad na chéad daoine riamh a bheit ar an domhan?”
Ní raibh aon chéad duine riamh ar domhan, ní mar a chiallaíonn sé.
Thar na milliúin bliain tháinig ár sinsir chun bheith ina ndaoine, athrú leath-randamach amháin ag an am.
55,000,000 bliain ó shin d’fhorbair an chéad cheann de na moncaí.
Faoi 13,000,000 bliain ó shin bhí na chéad chréatúir cosúil le daonna ann, ag tosú ag seasamh díreach.
Thart ar 25,000,000 bliain ó shin, usáidtear gutaí isteach don chéad uair (focail féidirthe as sin), agus tosaíonn an chaint de réir mar a thuigmuid é.
Faoi 3,000,000 bliain bhí na chéad uirlisí déanta as cloicheanna á n-úsáid.
Timpeall 1,000,000 bliain ó shin rinneadh máistreacht ar dhóiteán, agus cócaireacht bia - rud a lig saor ár gcuid samhlú ó bheith ag smaoineamh i gcónaí conas deoch agus ól.
Faoi thart ar 500,000 bliain ó shin d’úsáid ár sinsir na chéad sleánna le cloch, mar airm chun ainmhithe níos mó ná siad féin a fhiach.
Faoi 300,000 bliain ó shin tháinig Homo Sapiens chun cinn, ag tosú teacht ar cuma an aghaidh cosúil muidne anois.
Thart ar 210,000 bliain ó shin d’fhág Homo Sapiens an Afraic, agus 'larynges' acu a bhí réidh don chaint.
Thart ar 170,000 bliain ó shin thosaíomar ag tógáil forgnimh, agus ag caitheamh éadaí.
D'thosaigh thart ar 100,000 bliain, líníocht agus ealaín in sna h-uaimheanna. (Is maith liom samhlú ar chuid den uaimh-ealaín, mar na chéad "áiseanna amhairc" sa teagasc, cosúil le "Uggboy anseo. Ugggirl anseo. Mise bata. Buaileadh bó. Uilig bata. Buaileadh bó. Bó tine. Nom nom" )
Faoi 40,000 bliain ó shin thosaigh teangeanna mar is ciall muid iad anois.
Faoi dheireadh, thart ar 12,000 bliain ó shin, fuaireamar amach talmhaíocht, rud a thug ar dhaoine tuiscint gur féidir leo fanacht in áit amháin.
Nuair a siad in aon áit amháin, le himeacht ama cruthaíodh cathracha agus na sibhialtachtaí móra.
D’fhorbair an cultúr i Sumeria thart ar 5,000 bliain ó shin sa Mheánoirthear, agus thug sé go leor dúinn atá fós á úsáid inniu: mar shamplaí: an nós comhaireamh go 12 (hailt ar mhéara lámh amháin, comhairaithe leis an ordóg), córais rialachais, scríbhneoireacht srl.
Bheadh cógais ar nós salicylic acid (aspirín) ó dhuilleoga, tobac, agus cannabas ann ag an am sin.
Tamall ina dhiaidh sin tháinig na hÉigipteacha, nach bhféadfaimis a chloisteáil riamh murab ann dá bpirimidí athóg siad; ach sin a bhí ina leanúint den séipeal 'ziggurat' a d’úsáid muintir Sumeria roimhe sin. Thóg siad ar aghaidh freisin cuid de na seanscéalta ó chultúir roimhe sin, lena n-áirítear rudaí mar na túir ziggurat sin i mBabylon ("Tower of Bable"), agus scéalta faoi thuilte, rud atá mór liosta imeachtaí nádúrtha iontu sa Mheánmhuir agus timpeall air o tosnú ama.
Ó tharla go raibh caint againn le timpeall 25,000,000 bliain, níl sé ró-dheacair a shamhlú go bhféadfadh fiú ath-thuilte na Meánmhara - timpeall 5,300,000 bliain ó shin - a bheith mar bun don scéal tuile Noah ó dtús; agus an scéal sin a bheadh á insint in aice le na thinte campa faoi dheireadh, bheadh sé tuile an-an-mór thar na mílte ath insint!
Ansin, tháinig na Rómhánaigh a raibh grá mór cogaidh acu. Siad a bhí chomh brúidiúil ag cur faoi cois easaontais. Thabharfadh le tuiscint sin an scéal faoina gcathair Róimh á bhunú ag beirt daoine a d’ardaigh le mac tíre.
Le linn dóibh ag scrios gach socháí nó sibhíoltach eile, bhailigh siad (nó, mí-thuig siad) roinnt scéalta béaloidis sa Mheánoirthear (ina raibh giotaí finscéalta Sumeria), agus d’fhorbair siad an reiligiún Críostaí, a úsáidtear sa deireadh mar úrlais chun daoine a ríomh-chlárú le bheith ina saighdiúirí níos fearr (nó saoránaigh ciúin). Tamaill ina dhiaidh sin, d’athuimhrigh siad an fhéilire chun cabhrú le haon rud a bhí ann roimhe a cheilt agus a chur faoi deara, nuair a cum siad an "Year 0". Sin rud a rinne Pol Pot tamaill níos déannaí i Cambodia!
Ós rud é nach raibh aon siombail mata ag na Rómhánaigh do "0" b’éigean dóibh fanacht leis an gcoincheap sin teacht go dtí an Eoraip ó fhoinsí an Oirthir/na hIndia agus an ard-mhatamaitic a chuir sin ar a cumas. Ag am sin bhí cathracha Iarthair d’Impireacht na Róimhe cheana féin i suaitheadh, an iar-phríomhchathair an Róimh ina measc. Múintear dúinn gurbh é sin deireadh Impireacht na Róimhe; Ach ní raibh. Ag an bpoint sin, ní raibh an Róim ach príomh-Cathair leath don Impreacht.
I ndáiríre lean an leath eile; bhí Oirthir d’Impireacht na Róimhe chomh láidir agus a bhí an Iarthar ar feadh 1,000 bliain eile. Rinneadh Constantinople mar phríomhchathair i 324. Bhí sé seo mar scáth i gcoinne ionsaí ó níos faide soir. Ag an am ar chaill Constantinople, bhí riarthóirí sibhialta Impireacht Rómhánach an Iarthair tar éis na mbuntáistaí míleata agus airgeadais a thug a reiligiún dóibh a bhaint amach cheana féin, agus an impireacht a athrú do dtí rud eile. Shroich sé mar an créatúr atá ann anois: impireacht ag díoladh-chumhacht, a bhí dolúbtha, impreacht doláimhsithe in intinn an duine. D'éirigh go hiontach le comhairle coireachta domhanda a bhí ag feidhmiú ón Vatacáin sa Róimh, go dtí an lá atá inniu ann.
Sna laethanta i ndiadh sin, d’fhás an impreacht an-an-saibhir as a meid céatadáin de ghnóthais na stát a ghlac pairt sa "franchise". D’úsáid siad a usáidtear an "franchise" sin, chun cumainn eile nach raibh chomh míleata a chreachadh timpeall an phláinéid.
Sa bhliain 1155 d’údaraigh an Pápa sa Róimh ionradh na hÉireann ag Rí Sasanach agus d’fhan siad ó shin. An geall as an Rí sí? Pingin as gach aon teaghlach. Méid mór ag an am, measaim.
Ba chóir go mbeadh sé éasca salach ar Éirinn, mar gheall ar na daoine a bhí ann (a chreideann roinnt daoine gur tháinig ó shliocht na ndaoine, fadó a chuaigh ar imirce ansin ón Meánoirthear, na céadta bliain roimhe sin) trí nach bheith ina mbaill de stát amháin, cosúil le na Sasanaigh, ach iad amhain bheith ina mbaill dá dteaghlaigh níos leithne. Daoine a bhféidir leo maireachtáil le chéile, agus go síochánta den chuid is mó, ar oileán amháin. Áfach, thóg sé beagnach 700 bliain do na Sasanaigh a bheith muiníneach go bhféadfaidís Éire a "aontú" go sábháilte lena dtailte eile. (Agus siad fós mí-ceart faoi sin ag an ám!)
Nuair a scar Henry eile ón Róimh, thóg sé uirlisí-cumhachta na Róimhe dó féin, a d’úsáid na Breataine ina dhiaidh sin chun an chuid is mó den phláinéid a cheansú agus a chreachadh.
D'úsáid Éire mar fheirm mhór d'Arm na Breataine. Rinne siad iarracht talamh an fháis nach dteastaíonn leo a ghlanadh, cosúil le muintir na hÉireann, mar shampla. Ba é seo an bealach céanna ar ghlan siad go leor áiteanna in Albain, trí dhaoine a chur as sin go hÉirinn, ar a tugadh "plandáil". Cosúil le talmhaíocht.
Samhlaím gur rud éigin mar a bheadh sa chomhrá in Albain: (Ach, beidh an cómhrá i mBéarla mar tá sé soléir go bhfuil fadhbanna-foghlaim le teangeanna eile ag na Sasanaigh!)
- "The British King says this is my land now"
- Oh
- "I want to put cattle on this land"
- Oh
- "Shall I kill you or send you to Ireland"
- Ireland, please. Anywhere, in fact
- "There's a condition"
- I'm still with the not-kill option, thank you very much
- "You swear loyalty to the British King"
("Or Queen!", Reg interjects)
- Not-kill, please
- "For this generation and for all generations, henceforth and forever, despite all reason and without question, forever to be loyal"
- Not-kill, please
- "Sign here, in blood"
- Is it OK if I sign in someone elses blood? It's just I don't quite trust you with sharp objects yet...
- "Who do you have in mind?"
- What about the people that are already there?
- "That's the spirit!"
- Yeah, but I'll still need Sundays off...
Na céadta bliain ina dhiaidh sin, nuair a bhuail na hÉireannaigh buille marfach i gcroí-lár Impireacht na Breataine, thosaigh an Impireacht sin ag teacht as a chéile.
I ndiaidh troid leis an impireacht is mó riabh, bhí Éireann in ann seasamh, ach sin an méid. Géill na hÉireannaigh a bhí beagnach neamhspleách ansin roimh an brú a bhí orthu, iad a bheith neamhspleách - ach gan bheith lán neamhspleách - laistigh de struchtúir deighilte a bhí beartaithe ag na Breataine cheana. Córas "apartheid" a thabharfaimis ar inniu.
Chuidigh Éireannach áirtithe (cé go ndéarfadh eile gur Spáinnis é) a mhaith leo bheith ina shagart Rómánach (saghas saighdiúir) ach nach féidir leis toiscmar dhuine "neamh-dlisteanach" é, chabhraigh sé leis na Breataine, é bheith mar phríomhchúis le cogadh cathartha i measc na nÉireannaigh: leis an oiread sin feirge agus deighilte-sóisialta ní bheadh na hÉireannaigh in ann a n-iarrachtaí a aontú chun leanúint lena n-iarrachtaí ar neamhspleáchas.
Nuair a bhí sé áisiúil dó, d’athraigh an duine céanna a sheasamh go hiomlán, ach anois thánaig a dhílseacht don Róimh roimhe seo arís amach, agus trí bheith cúntach go toilteanach le Rí na Róimhe, d’úsáid sé neart na Róimhe chun cumhacht a fháil dó féin. Toradh eile sclabhánta an duine sin: nuair a bhí na hÉireannaigh chomh lag agus a bhí siad ó ionsaí, ocras, cinedhíothú, agus cogadh, go raibh na Rómhánaigh suite go hidéalach chun a bheith ina mbróicéirí cumhachta sa Stát nua. An áit a b'fhearr leo a bheith.
Mar gheall ar neart coibhneasta na Breataine agus an Róimh, ba iad na Rómhánaigh an t-aon fhórsa comhleanúnach thar na céadta bliain a d’fhéadfadh dúshlán a thabhairt d’údarás Impireacht na Breataine. Mar is coitianta nuair a bhíonn impireachtaí móra ag troid, bíonn tíortha beaga ina réimsí catha. Is tríd an imthoisc có-tharliúnt sin a rinneadh na Gaeil a cheangal go dlúth leis an Róimh, (cé go bhféadfadh cuid de sin teacht as an bhfíric, gur chuir an t-ionróir eile cosc air seo (Táimid contrártha ó am go chéile, is fíor sin)).
Tríd an gceannaire nua sin, i 1937, chun a cumhacht a chaomhnú, cur na Rómhánaigh iad féin i ngach gné de shochaí na hÉireann, agus isteach sa chóras oideachais freisin. Níl dabht orm go gcaithfidh an fear sin go raibh géarghá le dea-thuairim tuismitheora firinscneach óna óige, agus theastaigh uaidh a thaispeáint cé chomh "dlisteanach" agus a bhí sé don Curia Rómhánach uile-fireann!
Theastaigh na Rómhánaigh smacht acu ar an oideachas toisc go raibh sé sin mar chuid den mheicníocht ríomh-clárú daoine a d’fhorbair siad thar na céadta bliain, agus thuig siad dá bhféadfaidís intinn leanaí a choilíniú sula mbeadh a-fhios-acu-níos-fearr, go bhféadfaidís leanúint lena dtionchar i ngach glúin amach anseo.
Tá na Rómhánaigh fós ag dáileadh amach a gcuid scéalta, bunaithe ar mí-thuiscint agus ar scéalta simplí do páistí an Mheánoirthear, mar mhínithe ar an áit as ar tháinig muid. Na scéalta sin ina bhfuil an moráltacht: "déan mar a deirtear leat agus ná cuir ceisteanna, nó gearrfar pionós ort. Sin féin a spreag ceistiú do mhic. 😊
Molaim duit, ar a laghad, a mhíniú le do mhac gur cuir na múinteoirí amú nuair a bhí siad óg, agus as sin atá siad ag dáileadh scéal Ádam/Éabha. Níor inis aon duine an fírinne dóibh ó shin. Abair le do mhac go bhfuil an t-ádh air maireachtáil san am atá anois ann, nuair a bhíonn fírinne stair an duine ar fáil, agus gur ceart dó leanuint ceisteanna a chur.
Níor chóir go mbeidh sé trína chéile lena mhúinteoirí, mar dhaoine aonair. Mhúin daoine eile iad, a bhí á múineadh ag daoine eile, a bhí á múineadh ag daoine eile, a raibh aithne níos lú agus níos lú agus níos lú ag gach duine acu agus muid ag féachaint siar tríd na céadta. Agus má théimid ar ais go dtí an am ceart (nó mí-cheart) sin am dá mbeadh fhios agat níos fearr ná na sagairt Rómánacha, is dócha go ndéanfaí tú a chéasadh agus a mharú má dúirt tú rud ar bith faoi. Tagann cuid mhór de cumhacht na Róimhe, ar a cumas easaontú a chur faoi chois. Is saineolaí cheilt é, toisc go raibh an-eagla ar gnáth dhaoine labhairt amach nuair a chonaic siad bréag-chrábhadh, agus ar aon nós múineadh dóibh ar scoil “gan an chéad chloch a chaitheamh”. Muintear freisin go bhfuil sí ar aon nós "deacair do dhuine saibhir dul chun na bhflaitheas" srl, so ní gá dóibh rud ar bith a dhéanamh. Níl an mhúinteoir ach an duine is déanaí i líne fhada daoine a gcaithfidh duine suí síos leo, agus a gcaithfidh comhrá fásta a bheith ann, agus an fhírinne a mhíniú.
Tá níos mó le léabh anseo:
https://www.southampton.ac.uk/~cpd/history.html